ÇƏKİLİŞ Notebook
TIR karnesi (TIR karneti, beynəlxalq avtomobil daşımaları) gömrük möhürlənmiş avtomobil kuzovlarında və ya sadələşdirilmiş gömrük prosedurları ilə konteynerlərdə malların dövlət sərhədlərindən keçirilməsi hüququnu verən gömrük tranzit sənədidir.
Sənəd 1959 və 1975-ci il Beynəlxalq Avtomobil Daşımaları Kitabından (TIR) istifadə edərək Beynəlxalq Yük Daşımaları haqqında Gömrük Konvensiyasını tanımış ölkələr arasında yüklərin avtomobil və multimodal daşınmasını (furqonlarda, qoşqularda, yarımqoşqularda və konteynerlərdə həyata keçirilir) əhatə edir.
Bütün avtonəqliyyat vasitələrinin istifadəsi üçün səlahiyyətli orqanlardan müvafiq icazələr olmalıdır. O, öz növbəsində ölkənin səlahiyyətli orqanları tərəfindən səlahiyyət verilmiş milli zəmanət birliyi (assosiasiyası) tərəfindən verilir.
CMR
CMR , Beynəlxalq Avtomobil Daşıması Müqaviləsi haqqında Fransız Konvensiyasının qısaldılmasıdır – KDPN.
CMR – beynəlxalq yük qaiməsi – forması vahid olmayan və müxtəlif ölkələrdə əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənə bilən öz-özünə surətini çıxaran formadır.
Beynəlxalq yük daşımalarında CMR ən vacib nəqliyyat və kommersiya sənədidir.
İki ölkə arasında CMR yüklərini daşıyan daşıyıcı BMT konvensiyası statusuna malik olan yuxarıda qeyd olunan Konvensiyanın qayda və qaydalarına tabedir.
CMR yük qaiməsi göndərici və daşıyıcı tərəfindən təsdiq edilmiş ən azı üç nüsxədə tərtib edilir. Fakturanın birinci nüsxəsi göndərəndə, ikinci və üçüncü nüsxələri yükü müşayiət edir, boşaldıqdan sonra ikinci nüsxəsi alan tərəfindən imzalanaraq daşıyıcıya verilir, üçüncü nüsxəsi isə alıcıda qalır.
CMR-ni yükü göndərən, ekspedisiya idarəsi, daşıyıcı doldura bilər, 22-ci qrafada möhür vuran şəxs məlumatların tamlığına cavabdehdir.
Çox vacib bir məqam, bütün nəqliyyat sənədlərində göstərilən məlumatların üst-üstə düşməsidir . Yükə əlavə olunan bütün sənədlərdə çəkilərin, ZED kodlarının və qiymətlərin üst-üstə düşməsi zəruridir.
T1 – Tranzit bəyannaməsi və ya Nordic pasportu
T1 – gömrük (maliyyə) zəmanəti olan, tranzitlə Aİ ərazisindən keçən mallar üçün və ya malların Avropa İttifaqının sərhədindən gömrük anbarına və ya daxili gömrüklərə çatdırılmasına zəmanət verən sənəddir.
T1 gömrük agenti tərəfindən Aİ gömrük orqanlarının xeyrinə verilən maliyyə zəmanətidir və bütün rüsum və rüsumların Aİ büdcəsinə ödənilməsinə zəmanət verir.
Məsələn, T1 proseduru ilə Aİ-dən keçən mallar sərhəddən gömrük postuna çatdırılmazsa, mallar Aİ-də istifadə üçün rəsmiləşdirildiyi təqdirdə T1-i verən agent bütün gömrük rüsumlarını ödəməli olacaq. Təcrübədə T1 Sarnet TIR (TIR) zəmanətlərinin alternativ sistemi kimi istifadə olunur.
EX1 – İxrac bəyannaməsi
EX1 gömrük orqanları tərəfindən təsdiq edilmiş malların Aİ hüdudlarından kənara çıxarılması faktını təsdiq edən sənəddir.
Əhəmiyyətli olan EX1-in olması faktı deyil, EX1-də malların Aİ hüdudlarından kənara ixracını təsdiqləyən mühüm gömrük nişanlarıdır .
Məhz EX1 gömrük nişanı Aİ-yə mal satıcısına Avropadaxili ƏDV-ni (ƏDV) qaytarmaq/ödənməmək hüququ verir.
EX1 bəyannaməsi satıcının anbarını Aİ ölkələrindən kənarda tərk edərək, Avropa mənşəli yükləri müşayiət etməlidir. EX1 bəyannaməsi təchizatçı, təchizatçının agenti və ya müvafiq səlahiyyətə malik olan daşıyıcı (ekspeditor) tərəfindən tərtib edilir. EX1 yalnız AK-də deyil, digər ölkələrdə də istehsal olunan malları göstərə bilər. Eynilə, T1 Avropa mallarını daşıya bilər.
Sertifikat EUR 1
Avro 1 sertifikatı Aİ ölkələrindən ixrac zamanı onların mənşəyini təsdiq edən ən vacib sənədlərdən biridir. Aİ ölkələrindən Aİ ilə qarşılıqlı ticarət imtiyazlarının verilməsi haqqında saziş imzalamış ölkəyə malların daşınması zamanı verilir və gömrük məntəqəsində təqdim olunur.
Qeydiyyat tələbləri
- Mallar Müqavilənin 1 saylı Protokolunun (Mənşə Qaydaları) tələblərinə cavab verməlidir.
- Sənədin dili ingilis dilidir və ya müqavilədəki hər hansı dövlətin dilidir.
- Sənədlər mürəkkəbdən istifadə etməklə əl ilə, blok hərflərlə doldurulur.
- Sertifikatda xüsusi qrafada göstərilən məhsulun təsviri olmalıdır.
- Sütun natamamdırsa, təsvirin altından üfüqi bir haşiyə çəkin və altındakı boş yeri Z şəkilli işarə ilə kəsin.
- Bütün mal partiyaları üçün sənədi doldurmaq lazımdır.
Sənədlərin siyahısı
Sertifikat almaq üçün ixrac edən ölkənin səlahiyyətli orqanına sənədlərin siyahısını təqdim etmək lazımdır:
- ixracatçının bəyannaməsi daxil olmaqla bəyanat;
- məhsulların ixracatçı ölkədən güzəştli mənşəyinin təsdiqi (bu tədarük növü ilk dəfə həyata keçirilirsə);
- sertifikatın əsli (əgər varsa) və elektron surəti (tələb olunur).
EUR 1 sertifikatının verilməsi xüsusiyyətləri
Buraxılış ixrac edən ölkənin gömrük idarəsi tərəfindən həyata keçirilir. Səlahiyyətli təşkilat malın mənşəyini yoxlamaq üçün bütün mümkün tədbirləri görməyə borcludur, ona görə də o, yük haqqında zəruri hesab etdiyi istənilən məlumatı tələb etmək hüququna malikdir. İxracatçının vəzifəsi bütün lazımi məlumatları və sənədləri təqdim etməkdir.
Öz növbəsində gömrük idarəsi qeydiyyatın operativliyinə və düzgünlüyünə zəmanət verir. Buraxılış pulsuzdur. Müraciətin qeydiyyata alınmasından sonra son tarix 3 günə qədərdir.
Verilmiş sənədin etibarlılıq müddəti 4 aydır.
Adətən, EUR 1 sertifikatı ixracdan əvvəl verilir. Lakin retrospektiv qeydiyyat yük başqa ölkənin ərazisinə daşındıqdan sonra mümkündür. Ancaq yalnız ixracatçı tərəfindən verilən məlumatların tam yoxlanılmasından sonra.
Sertifikat verilmədikdə
- Lotun ümumi dəyəri 6000 avrodan az olarsa.
- Mallar gömrük tarifinin idxal rüsumunun sıfır vergi dərəcəsi ilə vergiyə cəlb edildikdə.
- İxracatçının səlahiyyətli statusu varsa.
Sizin işinizdə EUR 1 sertifikatının tələb olunub-olunmaması ilə bağlı ətraflı məlumatı mütəxəssislərimizdən öyrənə bilərsiniz.
Faktura
Invoice (ingiliscə invoice ) — beynəlxalq kommersiya təcrübəsində satıcı tərəfindən alıcıya təqdim edilən və malların siyahısını, onların miqdarını və alıcıya çatdırılacağı qiyməti, malın formal xüsusiyyətlərini (rəngini, çəki və s.), çatdırılma şərtləri və göndərici və alıcı haqqında məlumat. Qaimə-fakturanın çıxarışında göstərilir ki, (çatdırılmanın qabaqcadan ödənişlə həyata keçirildiyi hallar istisna olmaqla) alıcının göstərilən şərtlərə uyğun olaraq malı ödəmək öhdəliyi var. Qaimə-faktura yalnız vergi nəzarəti məqsədi ilə istifadə olunan sənəddir və ona görə də hesab-fakturanın analoqu sayıla bilməz.
Incoterms 2010: Beynəlxalq Ticarət Şərtlərinin Təfsirinin Rəsmi Qaydaları
ncoterms və ya Beynəlxalq Kommersiya Şərtləri Beynəlxalq Ticarət Palatası (ICC) tərəfindən nəşr olunan və beynəlxalq ticarət hüququna aid olan bir sıra əvvəlcədən müəyyən edilmiş kommersiya şərtləridir. Onlar beynəlxalq ticarət müqavilələrində və ya satınalma proseslərində geniş istifadə olunur, çünki beynəlxalq satışlarda onların istifadəsi ticarət şuraları, məhkəmələr və beynəlxalq hüquqşünaslar tərəfindən təşviq edilir. İnkoterms ümumi müqavilə satış təcrübələri ilə əlaqəli üç hərfli ticarət şərtləri seriyasıdır və ilk növbədə malların daşınması və çatdırılması ilə bağlı vəzifələri, xərcləri və riskləri aydın şəkildə müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulub. İnkoterms malların satıcıdan alıcıya çatdırılması ilə bağlı müvafiq öhdəlikləri, xərcləri və riskləri müəyyən edərək alqı-satqı müqaviləsini məlumatlandırır. Ancaq bu, müqavilə və ya qanun deyil. Bundan əlavə, titulların harada köçürüldüyünü müəyyənləşdirmir və qiymət, valyuta və ya kredit mövqelərinə toxunmur.
Incoterms-in məqsədi xarici ticarət sahəsində ən çox istifadə olunan ticarət terminlərinin şərhi üçün beynəlxalq qaydalar toplusunu təmin etməkdir. Beləliklə, müxtəlif ölkələrdə bu cür terminlərin fərqli şərhinin qeyri-müəyyənliyinin qarşısını almaq və ya ən azı əhəmiyyətli dərəcədə azaltmaq olar.
Beynəlxalq ticarət şərtləri ilə bağlı ICC tərəfindən nəşr olunan ilk iş 1923-cü ildə nəşr olundu və İnkoterms kimi tanınan ilk nəşr 1936-cı ildə nəşr olundu. İnkoterms qaydalarına 1953, 1967, 1976, 1980, 1990 və 2000-ci illərdə dəyişikliklər edildi səkkizinci versiya – Incoterms 2010 – 1 yanvar 2011-ci ildə nəşr edilmişdir. ICC “Incoterms 2020” adlanacaq və ICC-nin qeydə alınmış ticarət nişanı olan Incoterms 2020-nin yeni nəşri üzrə məsləhətləşmələrə başlamışdır.
Dəniz və daxili su nəqliyyatı qaydaları:
FAS – Free Bossel – risk alıcıya keçir, o cümlədən nəqliyyat xərcləri və satıcı tərəfindən gəmiyə çatdırılan yükün sığortası (yəni təyin olunmuş liman terminalı). Satıcı yükün qeydiyyatına görə məsuliyyət daşıyır.
FOB – Bortda pulsuz – bütün nəqliyyat xərclərinin ödənilməsi və satıcı tərəfindən gəminin göyərtəsində çatdırılan yükün sığortası daxil olmaqla risk alıcıya keçir. Frankdan sonrakı mərhələ Gəmi tərəfindədir.
CFR – Cost and Freight – satıcı yükü çatdırır, yük gəminin göyərtəsində çatdırıldıqda risk alıcıya keçir. Satıcı təyinat limanında yük xərclərini öz üzərinə götürür. Franko Bort Sudndan sonra növbəti mərhələ.
CIF – Cost, Insurance and Freight – yük gəmiyə çatdırıldıqdan sonra risk alıcıya keçir. Satıcı təyinat limanında yük və sığorta xərclərini öz üzərinə götürür. Xərc və Yükdən fərqli olaraq sığorta daxildir.
Bütün nəqliyyat növləri ilə daşımaların tənzimlənməsi:
EXW – Fabrikdən çıxmış – satıcı malı alıcının sərəncamına və satıcının binasına (yükləmədən) təhvil verir. Bu termin kifayət qədər uzun müddətdir istifadə olunur, çünki satıcı bu halda minimum məsuliyyət daşıyır. Alıcının öhdəliyi satıcıya ixrac məlumatının verilməsi ilə məhdudlaşır.
FCA – Pulsuz Daşıyıcı – satıcı malları daşıyıcıya çatdırır və malların ixrac üçün qeydiyyatı (əsas məlumatların doldurulması) üçün məsuliyyət daşıya bilər. Bu yanaşma Franko-Zavod ilə müqayisədə daha praktikdir, çünki yükü gəminin bortunda qaldırarkən yükü nəzərə alır, satıcı isə malın ixracı zamanı pozuntulardan daha çox narahat olur.
CPT – Carriage Paid to – satıcı malı razılaşdırılmış yerdə daşıyıcıya çatdırır, risk alıcıya keçir və satıcı malın təyinat yerinə daşınması xərclərini ödəməlidir.
CIP – Carriage and Insurance Paid Before – satıcı malı razılaşdırılmış yerdə daşıyıcıya çatdırır, risk alıcıya keçir, satıcı isə təyinat yerində daşınma və sığorta xərclərini ödəyir.
DAT – Terminalda çatdırılma – mallar limanda, anbarda, stansiyada və ya terminalda boşaldılana (çatdırılana) qədər xərcləri, riski və məsuliyyəti satıcı daşıyır. Demuraj və ya sadə xərcləri satıcı ödəyə bilər. Satıcı malı idxal üçün deyil, ixrac üçün emal edir. Terminalda çatdırılma “Gəmidən çatdırılma” və “gəmidən çatdırılma” əvəz edir.
DAP – Delivery at Destination – mallar alıcıya təyinat yerinə çatana qədər onun dəyərini, riskini və məsuliyyətini satıcı daşıyır. Satıcı malları idxal üçün deyil, ixrac üçün emal edir. Təyinat yerinə çatdırılma “Sərhədədək çatdırılma” və “Rüsum ödənilmədən çatdırılma”nı əvəz edir.
DDP – Gömrük Ödənişli Çatdırılma – Satıcı alıcının ixtiyarında olan malların təyinat yerində rəsmiləşdirilməsi üçün xərc, risk və məsuliyyəti daşıyır. Alıcı malların boşaldılmasına cavabdehdir. Satıcı malların idxalı üçün qeydiyyata alınması, rüsumların və vergilərin ödənilməsi üçün məsuliyyət daşıyır, beləliklə, alıcı “məsul idxalçı” deyil. Incoterms 2010…
- Mallara mülkiyyət hüququnun müəyyən edilməsi və ya mülkiyyət hüququnun verilməsi ödəniş şərtlərinə aid deyil.
- Xidmətlərin göstərilməsi üzrə müqavilələrə aiddir və müqavilə hüquq və ya öhdəliklərini (çatdırılma istisna olmaqla) və ya müqavilə hüquqlarının pozulmasını müəyyən etmir.
- Tərəfləri öz risk və ya itkilərinə qarşı qorumaq və malların çatdırılmadan əvvəl və ya sonra dəyərini əhatə etmir.
- Malların ötürülməsi, daşınması və tədarükü şərtlərinin müəyyən edilməsi. Konteynerin yüklənməsinə qablaşdırma daxil DEYİL və alqı-satqı müqaviləsində göstərilməlidir.
- Unutmayın ki, İnkoterms qaydaları qanun deyil və İnkoterms qaydaları tərəflərin öhdəliklərini nəzərdə tutmur.
Qablaşdırma siyahısı
Malın xüsusiyyətlərini əks etdirən təsvir şəklində əmtəə sənədi. Eyni paketdə müxtəlif çeşidli mallar olduqda qablaşdırma siyahısı tələb olunur. Qablaşdırma siyahısında aşağıdakı məlumatlar var: hər bir məmulatın miqdarı (bağlamadakı ədədlərin sayı); paket nömrəsi.
Qablaşdırma siyahısı, hər bir fərdi maddənin miqdarı, çəkisi və ya məzmununun fərqli olduğu yerlərdə çox sayda mal göndərildikdə, fakturaya əlavə olaraq istifadə olunur.
Mənşə sertifikatı beynəlxalq ticarətdə istifadə olunan sənəddir. O, malın mənşə ölkəsini göstərir, lakin sertifikatdakı “mənşə” malın çatdırıldığı ölkəni bildirir, sertifikat bu malların harada istehsal olunduğunu təsdiqləyir.
İdxal edən ölkə sertifikat tələb edə bilər və bu sertifikat ixrac edən ölkənin rəsmi orqanları tərəfindən təsdiq edilməlidir. Müqavilə bağlamazdan əvvəl həm idxalçı, həm də ixracatçı mənşə sertifikatının alınmasının zəruriliyini aydınlaşdırmalıdırlar.